İletişimde de model anne babadır
Büyümenin ve sosyal hayata katılmanın ilk emarelerinden olan dil, büyüklerde olduğu kadar çocuklarda da iletişim kurmada çok önemlidir.
Çocukların aile ortamında konuşmayı ilk öğrendikleri iletişim dili, çocuklar için daha da önemli hale gelmektedir.
Çocuklar, ailede öğrendikleri iletişim şeklini, sosyal hayatta da devam ettirme gayreti içinde olacaklardır. Bu amaçla, anne babaların,
çocukların konuşmayı öğrenmeye başlamasından itibaren iletişim adına, çocuklarla konuşurken daha dikkatli ve daha yumuşak olmaları gerekir. Yani, eş dostla konuşurken dikkat ettiklerinden çok daha fazlasına, çocuklarla konuşurken dikkat etmelidirler. Çünkü çocukların kalpleri daha hassas olduğu gibi anne babalarını da model almaktadırlar.
Söz, keskin kılıç gibi dostluğu keser!
Anne babaların, çocuklarla konuşurken onlara ne söylediklerinden daha çok, nasıl söyledikleri önemlidir. Çünkü çocuklar da herkes gibi karşısındaki kişinin ne söylediğinden daha çok, nasıl söylediğine dikkat etmektedir.
Mevlana Hazretleri; ne söylediğinden daha çok, nasıl söylediğini ve karşısındaki muhatabın gönlünde nasıl bir etki yapacağını şu veciz sözleriyle ifade etmektedir: “Söz vardır, keskin kılıç gibidir; dostluğu keser, öldürür. Kalpte tedavisi imkânsız yaralar açar. Gönül bahçesindeki yeşillikleri, sevgi çiçeklerini hazan mevsimi gibi kurutup öldürür. Bir söz de vardır ki, ilkbahar mevsimi gibidir. Her tarafı süsler, güzelleştirir, sayısız faydalar sağlar.”
Anne baba, çocuklarının kendilerinden bağırarak bir şey istemelerini sevmedikleri gibi çocuklar da anne babalarının kendilerinden bağırıp çağırarak bir şey istemelerini sevmezler. Çocuklarının kendilerinden kibar ve nazik bir şekilde bir şey istemesini isteyen anne babalar; bu konuda öncelikle onlara en güzel şekilde model olmalıdırlar.
‘Kapat çeneni, git dersine çalış!’
Anne babalar çocuklarla iletişim kurarlarken, genelde ses tonlarını yükseltmekle beraber, emri vaki şeklinde hitap etmektedirler. “Kes şunu, kapat çeneni, git dersine çalış…” bunlardan birkaç tanesi. Oysa anne babalar arkadaşlarıyla konuşurken dikkat ettiklerinin birçoğuna, çocuklarıyla konuşurken de dikkat etmiş olsaydılar, çocuklarıyla ilişkileri bugünkünden çok daha iyi olurdu.
“Sözümü dinlemiyor, bu çocuğun aklında zoru var, beni de kendini de çıldırtacak, yapma etme diyorum sanki zıddına yapıyor, elleme diyorum inadına gidip dokunuyor, sonra bir daha bakıyorum hiçbir şey olmamış gibi davranıyor.” Oysa anne babalar, kendi işlerini kendisi yapan, söz dinleyen, uslu uslu oturan, yatağını kendi toplayan, ödevlerini zamanında yapan, leb demeden leblebiyi anlayan ve anne babasını hiç üzmeyen çocuklar olmalarını isterler.
Çocuklar neden söz dinlemezler?
Çocukların küçük yaştan itibaren zihinsel gelişimlerinin bir özelliği olarak her şeyle oynamak isteyişleri, anne babalar tarafından “Ona dokunma, bunu elleme, oraya gitme, yapma, etme!” gibi emirler, çocukların hem zihinsel gelişimlerini engellenmekte hem de iletişim problemlerine neden olmaktadır.
“Onu yapma, şunu yapma, onu elleme, şuna dokunma!” diyerek ne yapmaması gerektiği konusunda sürekli emirler alan bu çocuklar, acaba neler hissederler? Kızgınlık mı, öfke mi, bıkkınlık mı, ya da “Allah razı olsun anne babamdan, her şeyimi düşünüyorlar” mı, derler veya duyarsızlaşır mı söylenenlere karşı?
Bu durumlarda çocuklar ne yapsın, hep yapmaması gerekenler söylenmektedir. “O kadar yapılmaması gerekenler içinde, evde hiç mi dokunulacak ve yapılacak bir şey yok?” dediğinde ise; “Gitsin oyuncaklarla oynasın, internete girsin ya da televizyon seyretsin!” benzeri sözler söylenir. Tamam, oyun oynasın, internete girsin, televizyon seyretsin de nereye kadar? Her şeylerine karışılan ve gereken ilgi gösterilmeyen çocuklar da ister istemez söz dinlemeyeceklerdir.
Çocuklar neden söz dinlemezler?
1. Çocukların söz dinlemelerinin başında ilgisizlik gelmektedir. Çocuğa ve çocuğun sıkıntılarına gereken ilgi gösterilmediği zaman, çocuk da söz dinlememe adına hırçın olacaktır. Gerekirse ilgi çekmek için, istenmedik davranışlara yönelecektir.
2. Güç çatışması haline getirilen iletişim şekli, söz dinlememeye neden olmaktadır. “Benim dediğim olacak!” diye katı kurallarla belirlenen ilişkilerde, başlarda kaybeden çocuk gibi görünse de sonunda pes eden anne baba ve kazanan çocuk olacaktır. İsteklerin güçle yaptırıldığını öğrenen çocuk, kendisi de bunu zamanla aile ve arkadaş çevresinde kullanacaktır.
3. Güç çatışmasıyla kaybeden kişi, yine intikam duygusuna bağlı olarak, söz dinlemeyecektir. Dediklerini yaptırma konusunda çocuğun gurunu inciten anne babaların çocukları, misafirlikte ya da alışveriş merkezleri gibi ortamlarda anne babayı zor durumda bırakabilirler.
4. Sürekli uyarılan ve söz dinleme adına sürekli kızılıp aşağılan çocuklar, zamanla aşağılık duygusuna kapılabilirler. Kendilerini yetersiz ve değersizlik duygusuna kapılan çocuklar, anne babasına olduğu kadar hayata da olumsuzluk içinde baktıklarından söz dinlemeyeceklerdir.
İPUCU: Sonuç olarak; çocuklarınızı gerçekten dinlediğinizde, onlara zaman ayırdığınızda, konuşurken onları yüreklendirdiğinizde, onlarla ilgilendiğinizde, onlara fırsat verdiğinizde ve en önemlisi onları koşulsuz kabul edip takdir ettiğinizde iletişim problemi yaşanmayacaktır.
M. EMİN KARABACAK
