Günümüzde en çok başvurulan ticaret hilelerinden biri, satılan ürün veya hizmetin, gerçek dışı ve yanıltıcı bir şekilde reklamının yapılmasıdır. Her nekadar, bazı kısıtlayıcı düzenlemeler varsa da reklam verenler, bir şekilde yolunu bulup reklamda tam olarak doğru olmayan çeşitli unsurlar kullanmaktadırlar. Oysa bu durum açık bir şekilde müşterinin aldatılmasıdır ve caiz değildir.

Anlatıldığına göre, Vasile bin Aska’nın dalgın olduğu bir anda, adamın biri, kendisine ait bir deveyi, üç yüz dirheme sattı. Adam deveyi alıp gittiğinde, Vasile hemen ardından koştu ve onu gördüğünde: “Ey falan kişi! Sen bu deveyi kesmek için mi yoksa binmek için mi aldın?” diye sordu. Adam: “Binmek için aldım.” dedi. Vasile: “Onun yağında, yürümesine engel bir parçalanma olduğunu gördüm.” dedi. Bunun üzerine, adam geri döndü ve onu geri verdi.

Bu sefer, mal sahibi fiyattan yüz dirhem indirdi ve Vasile’ye: “Allah sana rahmet etsin, benim alışverişimi bozdun.” dedi. Vasile ise: “Biz, Resulullah sallallahu aleyhi veselleme, her müslümana öğüt vermek üzere söz verdik!” dedi.

Daha sonra şöyle dedi: “Resulullah sallallahu aleyhi vesellemin şöyle buyurduğunu duydum, dedi:

“Biriniz bir alışveriş yaptığında, malında olanı açıklamadığı sürece, yaptığı alış veriş helal olmaz ve bunu bilen (başka bir) kişi de onu açıklamadığı sürece, o alışveriş helal olmaz.”

İmam-ı Gazali, bu olayın devamında şunu söylemiştir: “Onlar nasihati, kendileri için istemedikleri şeyi, bir başkası içinde istememek olarak anlamışlar. Bunun, bir fazilet ve makamda yükseliş olduğuna değil, ancak biat ettikleri İslam’ın bir şartı olduğuna inanıyorlardı.”

Buna göre, malın ayıbını gizleyerek, hile ve aldatma yoluyla ticari kazanç elde etmek veya müşteriye oyun yaparak, eşyayı gerçek görünümünden farklı göstererek aldatmak, eşyanın gerçeğini müşteriden gizleyecek bir şekilde ilan (reklam) vermek caiz değildir.

Nitekim Peygamber Efendimiz sallallahu aleyhi vesellem bir hadis-i şerifte şöyle buyurmuştur:

“Bizi aldatan bizden değildir.” (Müslim)

Kaynak: Seyda Muhammed Konyevî; Alışveriş ve Ticaret Risalesi, Reyhanî Yayınları, 2012.

GÜLİSTAN