Sohbet, bir makam, bir derecedir. Peygamber Efendimiz (s.a.v), ashabına ifade ve ivazlarını (söylemek istediği şeyleri) ekseriyetle sohbetle yapmışlardır.
Arifler bazen muridlerini bir sohbet ile Hakk'a ulaştırmışlardır. Her ne kadar ariflerin sohbetleri zahiri olarak vaaz ve nasihatlarda anlatılanlara benzemekteyse de gerçek manada diğer insanların sözleri ile kıyaslanamaz. Çünkü ariflerin sohbetlerinden feyz ve bereket yağdığı gibi nazarlarından da feyz ve bereket yağar. Çünkü onlar Allah-u Zulcelal'in nuru ile bakarlar.
Tarikat erbabı sohbete çok büyük önem vermiştir. Allah-u Zülcelal'in sevgisini celbetmeye en büyük vesile, Allah-u Zülcelal'i seven zatlarla sohbet etmektir. Nitekim, sohbet meclisi fenafiş-şeyh, fena fi'r-resul ve fena fillah olmanın vesilesidir.
Sırrı Sakati Hazretleri (k.s) şöyle buyurmuştur:
"Sohbetin hukuku ağır, vebali çoktur, edebi çok muhimdir. Mürid sohbet edeceği zata karşı çok edepli olmalıdır. Bu edebi bilirse, sohbette fayda çoktur. Bu açıdan sohbet üç kısımdır.
1. Eğer bir kimse, kendisinden daha olgun bir şeyh ile sohbet ediyorsa, ona hizmet ediyor ve onun hizmetinde bulunuyor demektir.
2. Kendisinden aşağı olan bir kimse ile yapılan sohbet ise şefkat ve rahmet duygularından dolayı yapılan sohbettir. Çünkü, kendisinden aşağı olan bir kimse ile sohbet de dostluk, arkadaşlık, sevgiden dolayı yapılan bir sohbettir.
İbrahim İbni Şeyban Hazretleri şöyle buyurmuştur: "Sadece kendi çıkarlarını düşünen kimselerle konuşmayız."
Bir gün adamın biri Sehl İbni Abdullah Hazretlerine; seninle sohbet etmek istiyorum, dedi. Sehl Hazretleri, ikimizden biri ölünce kiminle sohbet edecegiz diye sorunca, adam şöyle cevap verdi: Allah'u Zülcelal ile sohbet edeceğiz. O zaman Sehl Hazretleri, sen benim sohbetime layıksın buyurdular."
Zinnun-i Misr-i Hazretleri (k.s) şöyle buyurmuştur. "Seni hasta iken ziyaret eden, yokluğunda seni gözeten kimseler ile sohbet edin."
Allah-u Zülcelal ile sohbet, O'nun emirlerine uymakla olur. Halkla sohbet ise onlara nasihat etmekle olur. Nefis ile sohbet de ona muhalefet etmekle olur. Şeytanla sohbet ise onu düşman olarak tanımakla olur. İhvanla sohbet yardımlaşmakladır. Mürşid ile sohbet, var olanı, ona feda etmektir. Sohbette karşılıklı samimiyet ve ihlas bulunmalıdır. Tek yönlü sohbetten hayır gelmez.
Hasan-i Şazeli (k.s) Hazretleri şöyle buyurmuştur: "Nefsini senin nefsinden üstün tutan kimse ile sohbet etme. Çünkü, bu kişiler kınayıcı olur. Seni kendi nefsinden daha üstün tutmayan biri ile de sohbet etme. Çünkü, bunların sohbeti çok fazla devam etmez."
Ali Rabati Hazretleri şöyle rivayet etmiştir: "Bir gün Abdullah Mervi Hazretleri ile yola çıktık. Şiddetli bir yağmur yağdı. Kendisi ile yola çıkmadan önce bana; "Emir mi yoksa memur mu olmak istersin" diye sormuş; ben de memur olmak isterim, demiştim. Şiddetli yağmur altında geceyi bir ovada geçirmek zorunda kalınca, bütün gece namazlığı üzerime şemsiyelik yaptı.
Kendisine, "Böyle yapmayın, oturun, ben sizi yağmurdan koruyayım" dedim. Kabul etmedi ve; "Amir benim ve ben sana otur diyorum" dedi. Sonunda yolculuğumuz bitince "Seni kendi nefsine tercih etmeyen biri ile sohbet etme" dedi.
Hakiki ve Kâmil bir şeyhin sohbetine devam etmek, en yüksek, en güzel ve en sağlam yoldur. Bundan dolayı sohbete se-verek ve sağlam bir şekilde bağlanarak devam edilmelidir.
Sohbet, ilmi ve tecrübeyi artırır. Batıni gözleri açar ve basireti kuvvetlendirir. Sohbet, insanı zahiren ve batınen kuvvetlendirir.
Nakşibendi tarikatı sohbet yoludur. Şeyh Abdurrahmani Taği (k.s) Hazretleri şöyle buyurmuştur: "Büyüklerle sohbet başlangıçta zordur. Onun içindir ki, ihvanların birbiriyle sohbet etmeleri daha faydalıdır."
Kaynak: Seyda Muhammed Konyevi; Adab, Reyhani Yayınları, Konya, 2004.
SEYDA MUHAMMED KONYEVİ
